Het geluid van kristal sneed door de stilte van de keuken. Marina liet langzaam haar handen in de gootsteen zakken, voelend hoe de scherven van het glas, cadeau voor hun twintigste huwelijksjubileum, in haar vingertoppen drongen.
“Ben je klaar?” haar stem klonk ongewoon kalm, alsof hij van iemand anders was.
Vladimir verstijfde in de deuropening met zijn reistas. Zijn massieve gestalte, die Marina altijd als een betrouwbare rots had beschouwd, zag er nu onhandig uit – als een beer die onverwachts in een porseleinwinkel terecht was gekomen.
“Marina, waarom doe je zo? Ik heb het toch uitgelegd…” Hij schuifelde heen en weer, niet durvend naar binnen te gaan of te vertrekken.
“Wat precies?” ze draaide zich om en veegde haar handen af aan haar schort. “Dat je je verveelt? Dat dertig jaar te lang is voor één vrouw? Of dat de vijfentwintigjarige Anya beter omgaat met jouw… midlifecrisis?”
Er hing een stilte tussen hen, dik als mist boven een rivier.
“Ik had het niet gepland, het is gewoon zo gelopen,” zijn blik zwierf door de kamer, hangend aan bekende voorwerpen: de klok die ze samen in Praag hadden gekocht, de foto’s van de kinderen, de vaas die Marina altijd had gehaat, maar die ze op een prominente plaats bewaarde omdat zijn moeder die had gegeven.
“Zo gelopen?” Marina lachte plotseling, en die lach doordrong Vladimir tot op het bot. “Je hebt twee weken lang spullen ingepakt. Ik vond bonnen van juweliers. Ik zag hoe je je telefoon verstopte. En jij zegt – ‘zo gelopen’?”
Vladimir verschoof zijn gewicht van het ene been op het andere. Hoe vaak had hij dit gesprek geoefend? Tien keer? Twintig keer? Maar nu waren alle voorbereide zinnen verdampt.
“Ik ben zevenenvijftig, Vova. Waar moet ik nu heen?” haar stem trilde voor het eerst tijdens het hele gesprek.
“Je redt je wel,” hij durfde haar eindelijk in de ogen te kijken. “Je bent altijd sterker geweest dan ik.”
“Was dat mijn vraag?”
“Dertig jaar, Volodja. Vandaag is het precies dertig jaar geleden dat we getrouwd zijn.”
Hij knikte, en slikte een brok in zijn keel weg.
“Marina, ik…”
“Ga maar,” ze draaide zich om. “Ga gewoon. Anya wacht.”
De deur sloot met een zacht klikje. Marina liet zich langzaam op de kruk zakken en stond zichzelf eindelijk toe te huilen. De tranen rolden over haar gezicht en lieten zoute sporen achter op haar lippen. Hoe lang zat ze zo – een minuut of een uur? De tijd loste op in de leegte die het appartement vulde.
De telefoon trilde op tafel. “Mam, hoe gaat het? Papa belde…” Haar dochter. De slimme Katja, zo gelijkend op haar vader met haar koppige blik en kuiltjes in haar wangen.
Marina legde de telefoon weg zonder te antwoorden. Wat kon ze zeggen? “Je vader is naar een meisje gegaan dat jonger is dan jij?” “Ik ben alleen op mijn zevenenvijftigste?” “Ik ben bang, dochter?”
De transformatie van Marina
De eerste weken veranderden in een eindeloze reeks van slapeloosheid, tranen en oorverdovende stilte. Marina liep als een spook door het appartement, struikelend over de sporen van dertig jaar samenleven. Daar stond zijn mok met het gebarsten oor – weggooien? Laten staan? In een vlaag van woede tegen de muur smijten? Zijn scheermes in de badkamer, zijn pantoffels naast het bed, zijn trui, ruikend naar die zo bekende eau de cologne.
“Mam, je eet helemaal niet,” Katja kwam elk weekend langs, vulde de koelkast met eten dat daarna bedierf. “Misschien moeten we naar de dokter?”
“Om me vol te stoppen met chemicaliën?” wimpelde Marina af. “Ik overleef het wel. Ik ben niet de eerste, niet de laatste.”
Maar diep van binnen wist ze niet – zou ze het overleven? ‘s Nachts lag Marina, vastgeklampt aan haar kussen, en stelde zichzelf steeds dezelfde vraag: wanneer? Wanneer was ze niet langer begeerlijk voor hem? Wanneer begon hij langs haar heen te kijken? Waarom had ze het niet eerder gemerkt?
“Je hebt je hier helemaal ingegraven, Marinotsjka,” buurvrouw Nina Petrovna ving haar bij de ingang. “Kom zaterdag met ons mee naar de club bij de bibliotheek! Daar zijn zulke interessante lezingen, en het publiek is netjes.”
“Wat voor club?” wimpelde Marina af. “Op mijn leeftijd is het al te laat om clubs te bezoeken.”
“Nou, nou,” schudde Nina Petrovna haar hoofd. “Ik ben vijf jaar ouder dan jij! En niets, ik leef! En na de scheiding van mijn tweede man, weet je, hoe was dat? En nu heb ik daar Arkady Semjonovitsj ontmoet, stel je voor?”
Marina kon zich niet voorstellen dat ze ooit nog een andere man naast zich zou willen zien.
Maar op een ochtend ging ze voor de spiegel staan en herkende de vrouw in de weerspiegeling niet. Een gedoofde blik, een grijze huid, diepere rimpels dan voorheen. Was zij dit echt? Was dit alles wat van haar over was?
“Genoeg,” zei ze hardop. “Genoeg, Marina Sergejevna.”
Een uur later zat ze al in de stoel van de kapper.
“Wat gaan we doen?” vroeg het jonge meisje met felroze haar.
“Alles,” antwoordde Marina onverwacht. “Verander me volledig.”
Toen Katja ‘s avonds thuiskwam met boodschappentassen, verstijfde ze in de deuropening:
“Mama?! Je… je haar…”
Marina streek met haar hand over de korte lokken met een modieuze asgrijze tint.
“Vind je het mooi?”
“Erg!” haar dochter glimlachte breed. “Je ziet er… jonger uit.”
“En ik voel me anders,” gaf Marina toe. “Weet je, ik zat hier te denken… misschien moeten we het appartement een beetje opfrissen? Ik wilde altijd al lichte muren in plaats van dit behang.”
Katja omhelsde haar moeder, en voor het eerst in lange weken voelde Marina hoe er warmte door haar heen stroomde.
Ze begon klein – schreef zich in voor computercursussen bij diezelfde club waar haar buurvrouw over had gesproken. Daarna volgde de renovatie: lichte muren, nieuwe meubels, en het opruimen van de rommel die zich in decennia had opgehoopt.
“Marina, je straalt vandaag gewoon!” merkte de docent computercursussen Oleg Petrovitsj op. “Is er iets moois gebeurd?”
“Ik heb eindelijk de zolder opgeruimd,” lachte ze. “Stelt u zich eens voor, ik vond mijn tekeningen van twintig jaar geleden. Ik kon ooit best goed tekenen.”
“Dus waarom zou je niet opnieuw beginnen?” stelde hij voor. “We hebben ook een schildersatelier.”
En Marina begon. Eerst onzeker, daarna met steeds meer plezier. Haar aquarellen – helder, een beetje naïef – vielen onverwachts in de smaak bij de organisatoren van de plaatselijke tentoonstelling.
“Je had zijn gezicht moeten zien,” vertelde ze haar dochter, toen ze terugkwam van de opening. “Die Oleg Petrovitsj keek naar mijn werken alsof hij Van Gogh had gezien!”
“Mam, en hij… nou… doet hij je geen avances?” vroeg Katja voorzichtig.
“Wat?” Marina lachte. “Nee, natuurlijk niet! Hij houdt gewoon van mijn aquarellen.”
Maar ‘s avonds, liggend in bed, betrapte ze zichzelf op de gedachte: zou dat zo erg zijn?
De onverwachte terugkeer van Vladimir
Marina balanceerde moeizaam met de boodschappentassen, terwijl ze probeerde haar sleutels in haar tas te vinden, toen de telefoon luid rinkelde.
“Ja, Katjoesja, ik herinner me morgen!” ze klemde de telefoon tussen haar schouder en oor. “Ik bak mijn eigen, beroemde taartjes, maak je geen zorgen.”
“Mam, hier is iets…” de stem van haar dochter klonk vreemd.
“Wat is er gebeurd?” Marina kreeg eindelijk de deur open.
“Papa belde.”
Marina verstijfde op de drempel. Drie jaar. Drie jaar waren er verstreken sinds hij die deur achter zich had gesloten. Drie jaar, waarin ze van hem slechts een paar droge berichten had ontvangen over de verdeling van de bezittingen via een advocaat.
“En wat wilde hij?” haar stem klonk kalm, bijna onverschillig.
“Vroeg naar jou. Zei dat hij je wilde zien.”
Marina liet langzaam de tassen op de keukentafel zakken. Haar blik gleed over de nieuwe lichtblauwe muren, de witte kastjes, de handbeschilderde keramische tegels die ze met zoveel plezier had uitgekozen. Deze keuken had Vladimir nooit gezien.
“Mam, ben je daar?”
“Ja hoor, ik was in gedachten verzonken,” Marina glimlachte. “Zeg tegen je vader dat ik geen beleefdheidsbezoekjes nodig heb.”
“Hij zei…” Katja aarzelde. “Hij zei dat hij en Anya uit elkaar zijn. Een paar maanden geleden.”
Iets bewoog in Marina’s borst – geen pijn, die allang was afgestompt, maar eerder verbazing. Eerder zou dit nieuws haar hele leven op zijn kop hebben gezet. Nu veroorzaakte het slechts een vluchtige nieuwsgierigheid.
“En daarom herinnerde hij zich mijn bestaan?” ze begon de boodschappen uit te pakken. “Hoe aardig van hem.”
“Mam, hij klonk echt vreemd,” in Katja’s stem klonk bezorgdheid. “Ouder, of zo.”
“Nou ja, drie jaar is geen grap, we worden allemaal niet jonger,” haalde Marina haar schouders op. “Nou, als hij wil praten, laat hem dan bellen. Het nummer is niet veranderd.”
Ze hing op en liep naar de spiegel in de gang. Ja, zij was ook ouder geworden. De rimpels rond haar ogen waren duidelijker geworden, ze had grijs haar gekregen dat ze niet eens probeerde te verven. Maar in haar ogen zat iets wat er drie jaar geleden niet was – rust en, misschien wel, wijsheid.
De telefoon ging ‘s avonds, toen ze, met haar voeten omhoog in de nieuwe schommelstoel, een boek aan het lezen was.
“Marina?”
Zijn stem. Zo vertrouwd – en zo vreemd.
“Hallo, Volodja,” ze legde het boek neer. “Katja zei dat je wilde praten.”
“Ja, ik…” hij aarzelde. “Mag ik langskomen? Het is onhandig aan de telefoon.”
“Kom maar langs,” ze keek op haar horloge. “Morgenavond om zes uur? Ik heb daarvoor plannen.”
De ‘plannen’ bestonden uit bijeenkomsten met haar nieuwe vriendinnen van de kunststudio, die waren uitgegroeid tot een wekelijkse traditie. En daarna wachtte Oleg op haar – niet langer alleen een docent computercursussen, maar… Wie? Een vriend? Een bewonderaar? Marina schaamde zich nog steeds om hun relatie te definiëren.
“Natuurlijk,” in zijn stem klonk teleurstelling. Eerder zou hij hebben gezegd: “Om zes uur ben ik nog aan het werk” of “Kan het niet eerder?” En dan zou zij haar plannen aan hem hebben aangepast. Maar nu niet meer.
De confrontatie
De volgende dag vloog voorbij. Marina bereidde zich bewust niet voor op de ontmoeting – ze maakte geen lekkernijen, deed haar haar niet, koos geen speciale outfit. Ze trok gewoon een comfortabele huisjurk en haar favoriete vest aan.
Precies om zes uur ging de deurbel.
Marina deed open en herkende de man op de drempel nauwelijks. Vladimir was ingevallen, zijn ogen lagen diep, zijn schouders waren gebogen. Zijn grauwe teint deed hem ouder lijken dan zijn zestig jaar.
“Kom binnen,” ze ging opzij om hem door te laten.
Onzeker stapte hij de gang in en verstijfde, rondkijkend.
“Hier is alles…”
“Ja, alles is veranderd,” knikte Marina. “Ga naar de keuken, de waterkoker is al aan het koken.”
Hij bewoog zich door het appartement als in een museum – voorzichtig, nieuwsgierig de nieuwe inrichting, de schilderijen aan de muren, de snuisterijen waar hij nog nooit van had gehoord, bekijkend.
“Zijn dit die van jou?” hij wees naar de aquarellen in eenvoudige lijstjes.
“Die van mij,” ze zette de kopjes op tafel. “Onlangs nog tentoongesteld in de stadsgalerij. Ga je zitten?”
Hij zakte op een stoel en bleef verbaasd om zich heen kijken.
“Bij jou is het heel… licht geworden.”
“Ja, ik heb eindelijk alles gedaan zoals ik wilde,” ze glimlachte. “Nou, vertel eens, hoe gaat het met je leven?”
Vladimir haalde onbestemd zijn schouders op.
“Moeilijk. Anya… nou ja, we zijn uit elkaar. Zij wilde blijkbaar altijd al kinderen, en ik…”
“En jij had de jouwe al opgevoed en wilde er geen meer,” maakte Marina het voor hem af.
“Ja,” hij keek haar aan. “Marina, ik…”
De deurbel onderbrak hem. Marina keek op haar horloge en glimlachte schuldbewust.
“Sorry, ik wacht een gast.”
“Een gast?” Vladimir trok verward zijn wenkbrauwen op. “Misschien kom ik ongelegen?”
“Nee, nee, alles is prima,” Marina liep naar de deur.
Toen ze de deur opendeed, bloeide ze in een glimlach.
“Oleg, kom binnen!” ze stapte een beetje achteruit om de man door te laten.
De gang werd betreden door een grijsharige, fitte man van ongeveer hun leeftijd, met sprekende bruine ogen en een innemende glimlach. In zijn handen hield hij een boeket veldbloemen en een fles wijn.
“Sorry, ik ben te laat,” hij gaf het boeket aan Marina en pas toen zag hij Vladimir. “Oh, ik wist niet dat je gasten had.”
“Maak kennis,” Marina nam de bloemen aan, drukte ze even tegen haar gezicht en ademde de geur in. “Oleg is mijn… vriend. En dit is Vladimir, mijn ex-man.”
De mannen schudden elkaar de hand. Vladimir voelde de stevige, zelfverzekerde greep van Oleg en rechtte machinaal zijn rug.
“Erg aangenaam,” zei Oleg met een lichte knik. “Marina heeft veel over u verteld.”
“Echt?” Vladimir wierp een verbaasde blik op zijn ex-vrouw, die de bloemen al in een vaas zette.
“Ja, natuurlijk,” Oleg trok zijn jas uit. “Dertig jaar samen – dat is een serieus hoofdstuk in iemands leven.”
In zijn toon zat geen spot, geen uitdaging – alleen een kalme constatering van een vanzelfsprekend feit. Vladimir voelde zich ongemakkelijk, alsof hij overbodig was in deze nieuwe, onbekende versie van zijn eigen huis.
De harde realiteit
“Ik ga maar, denk ik,” hij deed een stap naar de deur. “Jullie hebben toch plannen…”
“Een poëzieavond in het literair café,” Marina knikte, totaal niet in verlegenheid gebracht. “En is het tussen ons tweeën echt voorbij? Of wilde je nog iets bespreken?”
Vladimir voelde hoe de woorden, die hij de dag ervoor had geoefend, in zijn keel bleven steken. Wat wilde hij zeggen? Dat hij een fout had gemaakt? Dat hij zich realiseerde hoe waardevol het was wat hij had gehad? Dat het leven met Anya een nachtmerrie was geworden van constante eisen en ontevredenheid? Dat hij in het lege huurappartement elke avond terugdacht aan dit huis, haar geur, haar stem?
“Ik wilde gewoon weten hoe het met je gaat,” perste hij er uiteindelijk uit. “Ik zie dat het goed gaat. Dat… stemt me vrolijk.”
“Dank je, Volodja,” in haar stem zat geen boosheid, alleen een kalme afstandelijkheid. “Ook met jou komt het wel goed, daar ben ik zeker van.”
Hij knikte, beseffend dat dit geen vraag was en ook geen uitnodiging om het gesprek voort te zetten. Oleg week discreet terzijde, alsof hij de aquarellen aan de muur bekeek, maar Vladimir voelde zijn aanwezigheid in elke cel van zijn lichaam.
“Je bent veranderd,” zei hij onverwacht tegen zichzelf.
“Iedereen verandert, Volodja,” ze haalde haar schouders op. “Het leven stopt niet, zelfs niet als het lijkt alsof de wereld is ingestort.”
Hij wilde nog iets zeggen, maar besefte dat hij geen woorden meer had. Afscheid knikkend, stapte Vladimir de deur uit en sjokte langzaam naar de lift. Flarden van gedachten flitsten door zijn hoofd: haar nieuwe kapsel, de lichte muren in plaats van de donkere, de aquarellen met de handtekening “MS” in de hoek, de vreemde man met een boeket van haar favoriete veldbloemen – hoe wist hij welke bloemen ze mooi vond?
En hij, die dertig jaar met haar had geleefd, had niet eens de moeite genomen om dat te onthouden.
Uit de op een kier staande deur van het appartement klonk Marina’s lach – helder, schel, zo bekend en nu zo onbereikbaar. Vladimir voelde hoe iets in hem samenknijpte. Wat zocht hij, toen hij terugkwam? Vergeving? Troost? De bevestiging dat zij zonder hem net zo leed als hij zonder haar was gaan lijden?
Maar hij vond slechts één eenvoudige waarheid: het leven gaat door. Voor iedereen. Zelfs als het lijkt alsof de tijd zou moeten stoppen en wachten, totdat jij bent uitgespeeld en terugkeert naar je vertrouwde plek.
Toen hij het portiek uitliep, sloeg hij zijn ogen op naar de ramen van hun – nee, nu alleen háár – appartement op de vijfde verdieping. Het licht brandde in alle kamers, waardoor de ramen leken op warme rechthoeken van hoop in de koude schemering van de herfstavond.
In die ramen leefde nu een ander leven – licht, vol nieuwe kleuren, nieuwe indrukken en, misschien, nieuw geluk. Een leven waarin hij geen plaats meer had.
Vladimir sjokte langzaam naar de halte, voelend hoe voor het eerst in lange tijd de tranen hem in de ogen sprongen. Niet uit zelfmedelijden, maar uit besef: soms glipt datgene wat we terecht als ons eigendom beschouwen, ons door de vingers vanwege onze eigen blindheid. En geen enkele verontschuldiging kan de gebroken spiegel van het verleden herstellen.
De vrouw die hij drie jaar geleden had verlaten, bleef slechts in zijn herinneringen. En vanuit de deuren van het literaire café kwam een andere Marina hem tegemoet – met een penseel in haar hand en een licht in haar ogen, dat hij, tot zijn schaamte, in dertig jaar samen niet had kunnen ontsteken.
